Gepubliceerd op Linked in: juni 2021
“Kind in nood wacht gemiddeld 10 maanden op hulp”, luidden de krantenkoppen in juni 2021. Dit is niet het enige probleem wat de afgelopen jaren aan het licht gekomen is binnen de jeugdsector en het onderwijs. Zo zijn er personeelstekorten, thuiszitters en Passend Onderwijs moet veel beter. Tel daar de problemen ontstaan tijdens corona nog bovenop en het beeld is duidelijk.
De Ministeries OCW en VWS trekken als reactie hierop miljarden euro’s uit om deze problemen op te lossen. Stichting Het Vergeten Kind, die de wachtlijstproblemen openbaarde, pleit dat problemen in de jeugdzorg pas verdwijnen als de oorzaken structureel worden aangepakt. Met enkel extra geld zet men geen zoden aan de dijk. Steeds vaker hoor ik mensen verzuchten ‘kunnen we niet gewoon een ministerie krijgen voor jeugd?’.
Met twee ministeries en twee gescheiden wettelijke kaders, de Jeugdwet enerzijds en onderwijswetgeving anderzijds, lijken zich structureel knelpunten te blijven voordoen. We hebben een tot in de mazen van de wet dichtgetimmerd onderwijsbeleid. Schooldirecteuren en leerkrachten hebben zich te houden aan einddoelen en uitstroomprofielen. Dit heet ook wel het ‘leerstofjaarklassensysteem’: ieder schooljaar kent een vastgesteld programma per type school. Er zijn sinds de komst van Passend Onderwijs aanpassingen gedaan, maar in de basis gaan we uit van een systeem waarin kinderen volgens vaste paden op zijn minst een ‘beroepskwalificatie of diploma’ moeten behalen.
Daarnaast hebben we jeugdhulpbeleid dat vanwege de wetgeving sterk vraaggericht is. De meeste gemeenten hebben hun beleid zo ingericht dat ouders hierin leidend zijn.
Voor de meeste kinderen werken deze systemen goed. Deze grootste groep kinderen zorgt er blijkbaar zelfs voor dat de Nederlandse kinderen de meest gelukkige zijn ter wereld, aldus Unicef. Maar voor kinderen die afwijken van die norm en kinderen van wie de ouders geen jeugdhulp vragen (om wat voor reden dan ook) is het een probleem dat onderwijs en jeugdhulp gescheiden circuits zijn.
Het bestaan van twee wettelijke kaders leidt niet alleen tot problemen, het werkt ook belemmerend bij het realiseren van oplossingen. Er zijn meer dan genoeg onderzoeken die aantonen dat onderwijs- en jeugdhulpbeleid niet goed op elkaar aansluiten. Het ontbreekt aan onderzoeken waarin mogelijke maatregelen én de gevolgen daarvan in beeld zijn gebracht voor zowel onderwijs als gemeenten.
Wat we nodig hebben is één opdracht en één kader voor breed jeugdbeleid om te werken aan optimale ontwikkeling van ieder kind. Dan ontstaat er ruimte voor voorzieningen waarin voor ieder kind een passend aanbod is. In andere landen noemen ze dat inclusief onderwijs. Dat gaat veel verder dan het toevoegen van de kennis van gespecialiseerd onderwijs aan regulier onderwijs, zoals de definitie inmiddels soms lijkt te zijn in Nederland. Dat gaat ook verder dan het toevoegen van jeugdhulp aan onderwijs als ouders erom vragen. Dat vraagt tijd en een structureel andere kijk. We hebben een Ministerie van Jeugd nodig dat zich in brede zin bezighoudt met de vraag hoe we als maatschappij vormgeven aan optimale ontwikkeling van kinderen.
